برای معرفی محصولات پلیمری ابتدا لازم است با مفهوم واژه پلیمر و مونومر بیشتر آشنا شوید. پلیمر از دو تک واژه پلی و مر تشکیل شده است. پلی به معنای چند و مر به معنای جز است. مونومر هم، از دو بخش مونو و مر به معنای تک جزئی تشکیل شده است. پس در یک تعریف ساده و واضح از پلیمر می‌توان گفت به مجموعه‌ای از مونومرهای در کنار یکدیگر پلیمر گفته می‌شود.
در این مقاله به بررسی محصولات پلیمری از جمله ترموپلاست‌ها، ترموست‌ها، الاستومرها و … پرداخته شده است. لازم می‌دانیم قبل از معرفی این محصولات، در مورد پلیمر و انواع محصولات پلیمری توضیحاتی مختصر و مفید به شما عزیزان بدهیم. خوشحال می‌شویم در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
پلیمر چیست؟
پلیمر از پلیمریزاسیون مونومرها تشکیل می‌شود، به عبارتی از به هم پیوستن مونومرها، پلیمر ایجاد می‌شود. اگر مونومرهایی که به یکدیگر پیوند می‌خورند از یک نوع باشند؛ به پلیمر تشکیل شده هموپلیمر گفته می‌شود. اما اگر پلیمر، از به هم پیوستن انواع مونومرهای مختلف به دست آید به آن کوپلیمر می‌گویند.
کوپلیمرهایی که در پیوند زنجیره‌ای خود دارای بی‌نظمی در تکرار مونومرها باشند، رندوم کوپلیمر نامیده می‌شود. در صورتی که طرز قرارگیری مونومرها در پیوند زنجیره‌ای دارای نظم خاصی باشد و مونومرهای هم نوع در کنار هم قرار گرفته باشند؛ بلاک کوپلیمر گفته می‌شود.
انواع پلیمر
پلیمرها از لحاظ پیوند زنجیره‌ای که بین مونومرهای تشکیل‌دهنده آن ایجاد می‌شود به پلیمرهای تک‌بعدی، دوبعدی و سه‌بعدی تقسيم می‌شوند. در پلیمر تک‌بعدی، مونومرهای تکرارشونده به حالت زنجیروار از یک سمت به طرف دیگر قرار گرفته و به یکدیگر متصل شده‌اند. در پلیمر دو بعدی، واحدهای مونومر در صفحه‌ای از یک جهت عرضی و طولی به هم متصل می‌شوند. در حالی که در پلیمر سه‌بعدی، واحدها از هر سه جهت فضایی، به یکدیگر پیوند خورده‌اند.
معرفی محصولات پلیمری
محصولات پلیمری با توجه به نوع مواد اولیه سازنده خود، دارای انواع مختلفی هستند. در حال حاضر پلیمرهای زیادی وجود دارند که از آن‌ها به عنوان پلاستیک استفاده می‌شود. برای نمونه می‌توان پلی‌اتیلن، پلی پروپیلن، پلی‌استر، پلی استایرن، پلی کربنات‌ها و … را نام برد. در زیر به برخی از انواع محصولات پلیمری اشاره می‌کنیم.
ترموپلاست ها یا گرمانرم ها
یکی از کاربردی‌ترین و مهم‌ترین محصولات پلیمری، ترموپلاست است. ترموپلاست‌ها شامل پلی آلفین یا پلیمرهای اتنیک است که در همه انواع آن مونومر اتیلن مشترک است. پلی اتیلن، اولین پلیمر طبیعی از نوع ترموپلاست است که از نفت خام یا گاز طبیعی ساخته شده است. اکثر محصولات پلاستیکی و لاستیکی که از مواد پلیمری ساخته می‌شوند در گروه ترموپلاست‌ها قرار می‌گیرند. از ویژگی‌های بارز محصولات ترموپلاست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
-
- ذوب شدن در حرارت و گرمای زیاد
- منجمد شدن در دمای زیر صفر و سرمای شدید
- قابل بازیافت بودن و امکان بازگشت دوباره ترموپلاست‌ها به چرخه تولید
- حفاظت از آلودگی محیط زیست
- دارا بودن دانسیته پایین
- منعطف بودن در دمای پایین
انواع ترموپلاست
ترموپلاست‌ها با توجه به خواص گوناگونی که دارند؛ دارای انواع زیادی هستند. این نوع پلاستیک‌ها همچنین به راحتی قالب‌گیری می‌شوند و شکل مورد نظر را به خود می‌گیرند. از مهم‌ترین انواع ترموپلاست می‌توان به پلیمرهای شیمیایی تی پی وی، تی پی آر، تی پی اس، تی پی او، اس بی اس، ای پی ام و … اشاره کرد. پلی اتیلن یکی از محبوب‌ترین و ارزان‌ترین انواع محصولات پلیمری ترموپلاست است.
ترموست یا گرماسخت
یکی دیگر از انواع محصولات پلیمری، ترموست‌ها هستند که شامل انواع چسب‌ها، رنگ‌ها و رزین‌ها می‌شوند. ترموست‌ها بسیار سخت هستند و بر خلاف ترموپلاست‌ها در دمای بالا ذوب نمی‌شوند. به همین دلیل به آن‌ها گرماسخت گفته می‌شود. ترموست‌ها همچنین غیر قابل بازیافت هستند و به دلیل خطرناک بودن برای محیط زیست، تولید آن‌ها رو به کاهش است. فعالان محیط زیست، رها کردن هر گونه محصول تولید شده از ترموست را در طبیعت ممنوع اعلام کرده‌اند، زیرا ضایعات و پسماندهای ترموست، به انواع گیاهان، جانوران و پرندگان زیست محیطی می‌تواند آسیب جدی برساند.
انواع ترموست
محصولات پلیمری ترموست به دو صورت کلی پلی اورتان و پلاستیک‌های فوران تولید می‌شوند. پلی اورتان‌ها به شکل فوم‌های انعطاف‌پذیر و همچنین رزین‌های مایع ایجاد می‌شوند. پلاستیک‌های فوران از استحکام کششی بالایی برخوردارند و دارای مقاومت حرارتی در حدود 80 درجه سانتی‌گراد هستند. بعضی از انواع پلاستیک‌های فوران نیز مقاومت قلیایی خوبی دارند.
الاستومرها
از دیگر انواع محصولات پلیمری، الاستیک یا شبه الاستیک است که به آن‌ها الاستومر گفته می‌شود. واژه الاستومر از ترکیب دو کلمه الاستیک و پلیمر گرفته شده است. در واقع الاستومر نوعی پلیمر است که تحت تاثیر عوامل تنشی، دچار تغییر شکل می‌شود و بعد از اعمال تنش، دوباره به حالت اولیه خود برمی‌گردد.
اکثر الاستومرها مانند ترموست‌ها گرماسخت هستند یعنی به محض حرارت دیدن، واکنش‌های شیمیایی متفاوتی در آن‌ها رخ می‌دهد. برخی دیگر از الاستومرها به نام الاستیک‌ها شبیه ترموپلاست‌ها هستند و زمانی که گرم می‌شوند به صورت مایع درمی‌آیند. الاستیک‌ها مجدداً بعد از سرد شدن دوباره سخت و شکننده خواهند شد. الاستومر در تولید انواع عایق‌های صنعتی و ساختمانی کاربرد فراوان دارد. همچنین انواع نوارهای درزگیر پلاستیکی جزء محصولات پلیمری الاستومری محسوب می‌شوند.
ملامین ها
حتماً نام ملامین برای همه شماها آشنا و ملموس است. در زمان‌های نه چندان دور، ظروف ملامینی در همه خانه‌ها مورد استفاده قرارمی‌گرفته است. ملامین یکی دیگر از انواع محصولات پلیمری است که کم‌کم با روی کار آمدن انواع ظروف آرکوپال، اوپال و پدید آمدن یک سری نظرات در مورد معایب ملامین، استفاده از ظروف ملامین کمرنگ شده است. به عنوان مثال از معایب ملامین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
-
- مضر بودن ظروف کهنه ملامینی برای سلامتی انسان
- واکنش ظروف ملامین با انواع شوینده‌ها
- رنگ قاطی کردن ظروف ملامین با غذا
- باقی ماندن مونومرهای سمی در ملامین، در هنگام فرآیندهای تولید
- استفاده از مواد براق کننده هنگام تولید ظروف ملامینی
ایزوگام پلیمری
در فهرست معرفی محصولات پلیمری پرکاربرد، می‌توان به تولید ایزوگام پلیمری اشاره کرد. ایزوگام پلیمری از لحاظ عایق رطوبتی دارای گرید A است. در ساخت این نوع ایزوگام از قیر خالص استفاده شده است. ایزوگام پلیمری با خاصیت سبک بودن، مانع از ایجاد فشار بر روی سازه ساختمان می‌شود. ایزوگام مذکور بسیار منعطف بوده و به هیچ وجه در سرمای شدید دچار ترک‌خوردگی و شکنندگی نمی‌شود.
ویژگی انواع محصولات پلیمری
ویژگی‌های خاص محصولات پلیمری باعث کاربرد بیشتر این محصولات در صنایع مختلف شده است. برخی از ویژگی‌های مشترک در این محصولات عبارت است از:
- سبک بودن محصولات پلیمری
- قابلیت تغییر شکل در دمای پایین
- عایق بودن محصولات پلیمری
- امکان مصرف بهداشتی در اکثر محصولات پلیمری
کاربرد انواع محصولات پلیمری
محصولات پلیمری در انواع صنایع ساختمانی، غذایی، دارویی، خودروسازی، تولید لوازم خانگی ، اسباب‌بازی‌ها و … کاربرد فراوان دارد. از این محصولات، همچنین در تولید انواع الیاف مصنوعی، انواع چسب و رنگ، تهیه مواد شوینده و بهداشتی و … استفاده می‌شود. از دیگر کاربردهای محصولات پلیمری می‌توان به تولید کابل‌های فشار قوی، تانکرهای ذخیره و جابه‌جایی مایعات شیمیایی و غیر شیمیایی، تولید لوله‌های آب‌رسانی، تولید فیلم‌های نازک و … اشاره کرد.
جمع بندی
به طور کلی در معرفی محصولات پلیمری می‌توان به دو گروه اصلی ترموپلاست‌ها و ترموست‌ها اشاره کرد. ترموپلاست‌ها جزء پلیمرهای گرمانرم قابل بازیافت هستند و در دمای بالا به سرعت ذوب شده و تغییر شکل می‌دهند. در حالی که ترموست در مقابل حرارت زیاد مقاوم بوده و از درجه سختی بالایی برخوردار است.
پسماند محصولات ترموست به دلیل غیر قابل بازیافت بودن، می‌تواند برای محیط زیست آلودگی جدی ایجاد کند. بنابراین روز به روز مصرف این نوع محصولات رو به کاهش است. انواع دیگر محصولات پلیمری شامل الاستومر، ملامین و … است که هر کدام از این محصولات پلیمری نیز، دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی در صنایع گوناگون هستند.
در این مقاله تلاش کردیم تا حد امکان به معرفی محصولات پلیمری و انواع آن بپردازیم. امیدواریم مورد توجه شما واقع شده باشد.
